Η διάρκεια του πολέμου μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς θα είναι καθοριστική για το πως ελεχθεί η παγκόσμια οικονομία αλλά και το πως και πόσο θα επηρεαστεί η Κύπρος. Σε συνέντευξη του στη Cyprus Times ο Μάριος Τσιακκής, Γενικός Γραμματέας του ΚΕΒΕ επισημαίνει ότι ο τουρισμός είναι ο τομέας που θα δεχθεί το μεγαλύτερο πλήγμα λόγω της εμπόλεμης κατάστασης. Κάμψη αναπόφευκτα θα σημειωθεί λόγω της κατάστασης και στις επενδύσεις από το Ισράηλ
Κύριε Τσιακκή τα τελευταία χρόνια οι δοκιμασίες είναι αλυσιδωτές. Μετά την κρίση της πανδημίας του κορωνοϊού, ήρθε ο πόλεμος στην Ουκρανία και τώρα βρισκόμαστε ξανά μπροστά σε εμπόλεμη κατάσταση και μάλιστα εδώ στη γειτονιά μας. Που βρίσκει την Κύπρο όλη αυτή η κατάσταση;
Τα τελευταία χρόνια η παγκόσμια οικονομία βυθίζεται από το ένα σοκ στο άλλο καθώς οι δυο βασικοί πόλεμοι, ο επίμονος πληθωρισμός, το ψηλό κόστος ενέργειας και το ψηλό κόστος δανεισμού εμποδίζουν την ανάπτυξη μετά την πανδημία. Οι μακρο-οικονομικές και επιχειρηματικές αποφάσεις δεν στηρίζονται πλέον σε ένα περιβάλλον πιο προβλέψιμων πολιτικών αποφάσεων, αλλά επηρεάζονται σημαντικά από εντελώς αστάθμητους παράγοντες όπως, η πανδημία και πολύ πρόσφατα οι δυο πολέμοι που κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει πως θα εξελιχθούν. Οι παράγοντες αυτοί, εκτός του ότι δημιουργούν ένα αβέβαιο και ασταθές πολιτικό σκηνικό το οποίο οι επιχειρήσεις απεχθάνονται καθώς δεν μπορούν να σχεδιάσουν τις επόμενες κινήσεις τους, αυξάνουν και την πολιτική ένταση μεταξύ των χωρών, κυρίως των μεγάλων παιχτών στη παγκόσμια σκηνή (ΗΠΑ, Κίνα, ΕΕ), με αποτέλεσμα το επιχειρηματικό σκηνικό να γίνεται ακόμα πιο βαρύ και απρόβλεπτο.
Όσον αφορά την κυπριακή οικονομία, το 2023 ο ρυθμός ανάπτυξης αναμένεται να κυμανθεί γύρω στο 2.4% σε σύγκριση με 5.1% το 2022. Το ΑΕΠ της χώρας έφθασε στα €27.7 δις σε τρέχουσες τιμές για το 2022 σε σύγκριση με €25.0δις το 2021, αύξηση 11.4%. Η ανάπτυξη οφείλεται κυρίως στους τομείς των ξενοδοχείων και εστιατορίων, ενημέρωσης και επικοινωνίας, χονδρικό και λιανικό εμπόριο, μεταφορά και αποθήκευση. Για ολόκληρο το 2023, το δημοσιονομικό ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης αναμένεται να παραμείνει πλεονασματικό ύψους €728,7εκ. που αντιστοιχεί σε πλεόνασμα 2,5% ως ποσοστό του ΑΕΠ. Μια θετική εξέλιξη που ενισχύει την οικονομική ευρωστία του κράτους και επιτρέπει στην κυβέρνηση να στηρίξει τους πολίτες και τις επιχειρήσεις με ένα συντεταγμένο, προσεκτικό και στοχευμένο πάντοτε τρόπο. Το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ εκτιμάται να μειωθεί στο 81,8% τέλος του 2023, σε σύγκριση με 88,2% το 2022, ενώ αναμένεται να συνεχίσει την πτωτική του πορεία και να περιοριστεί στο 74,7% του ΑΕΠ το 2024. Όσον αφορά την απασχόληση, κατά το 1ο εξάμηνο του 2023 αυτή αυξήθηκε κατά 1,8% ενώ το ποσοστό ανεργίας 15 χρονών και άνω κατά το 1ο εξάμηνο του 2023 διαμορφώθηκε στο 6,4% έναντι ποσοστού ανεργίας 6,7% το 1ο εξάμηνο του 2022. Για ολόκληρο το 2023, η εκτίμηση είναι ότι, η ανεργία θα κυμανθεί γύρω στο 6,4% από 6,8% το 2022.
Σε σχέση με τον πληθωρισμό, που αποτελεί ένα από τα βασικότερα προβλήματα των τελευταίων χρόνων, παρατηρούνται κάποιες θετικές εξελίξεις αν και τα δεδομένα παραμένουν δυστυχώς αρκετά απρόβλεπτα. Ο πληθωρισμός για την περίοδο Ιανουάριος – Οκτώβριος 2023 κυμάνθηκε στο 3.5% σε σύγκριση με 8.4% με την αντίστοιχη περίοδο του 2022. Κύριοι τροφοδότες του πληθωρισμού είναι τα τρόφιμα και αλκοολούχα ποτά, η στέγαση, ο ηλεκτρισμός και το υγραέριο, τα εστιατόρια και ξενοδοχεία. Με βάση τα πιο πάνω, οι μακρο-οικονομικές προβλέψεις για την κυπριακή οικονομία δεδομένων των συνθηκών που επικρατούν αυτή την στιγμή, κρίνονται κυρίως αρνητικές. Η πολιτική αστάθεια στην περιοχή κυρίως λόγω του πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας, ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία, τα ψηλά επιτόκια τα οποία αν και διαφαίνεται ότι έχουν αρχίσει να επιδρούν θετικά στην αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, χωρίς ωστόσο να προβλέπεται ότι θα μειωθούν στους επόμενους 6-8 μήνες και οι ψηλές τιμές πετρελαίου και ηλεκτρικής ενέργειας, δημιουργούν ένα νεφελώδες κλίμα για την οικονομία, το 2024.
Εκτιμάται ότι το μεγαλύτερο πλήγμα από την εμπόλεμη κατάσταση στη Μέση Ανατολή θα το υποστεί ο τουρισμός. Πως επηρεάζεται η Κύπρος μέχρι στιγμής;
Όσον αφορά τις τουριστικές αφίξεις και τις επενδύσεις από το Ισραήλ στην Κύπρο αναμένεται μια κάμψη, αφού η χώρα επικεντρώνεται στην πολεμική σύρραξη με τη Χαμάς. Και όπως όλοι γνωρίζουμε, οι τουριστικές αφίξεις και οι επενδύσεις από το Ισραήλ προς την Κύπρο, παρουσίασαν μια ελπιδοφόρα πορεία πριν τα γεγονότα στο Ισραήλ. Ας μη ξεχνούμε ότι το Ισραήλ αποτελεί τη δεύτερη σε μέγεθος τουριστική αγορά της Κύπρου.
Ήδη φάνηκαν τα πρώτα σημάδια με την ακύρωση κρατήσεων σε ξενοδοχεία αλλά το μεγαλύτερο πλήγμα φαίνεται να το δέχθηκε η μεγάλη επένδυση του Casino Resort στη Λεμεσό, όπου μεγάλο ποσοστό των επισκεπτών του προέρχονταν από το Ισραήλ. Την ίδια στιγμή καταγράφονται σημαντικοί αριθμοί αφίξεων από οικογένειες Ισραηλινών και Λιβάνιων που έρχονται προσωρινά στην Κύπρο προκειμένου να απομακρυνθούν από την εμπόλεμη ζώνη, γεγονός που δημιουργεί κάποια κινητικότητα στην οικονομία. Ευχή όλων είναι φυσικά ο άμεσος τερματισμός των εχθροπραξιών και η επιστροφή σε συνθήκες ομαλότητας για όλο τον πληθυσμό. Δεδομένου ότι επικρατήσει αυτό το σενάριο τότε οι προοπτικές για τον τουρισμό συνολικά αλλά και από το Ισραήλ ειδικότερα διαγράφονται πολύ θετικές για το 2024.
Υπάρχουν στοιχεία ενώπιον σας για το ποιος κλάδος επηρεάζεται περισσότερο;
Όπως ανάφερα και πιο πάνω ο τουρισμός είναι ο τομέας που θα δεχθεί το μεγαλύτερο πλήγμα. Το γεγονός ότι ο πόλεμος ξέσπασε στο τέλος της περιόδου, μειώνει αν θέλετε και την έκταση του ενδεχόμενου προβλήματος για το 2023. Αυτό που μας απασχολεί είναι ότι τυχόν παράταση των εχθροπραξιών θα έχει αισθητές επιπτώσεις για την νέα τουριστική περίοδο, αφού η ύπαρξη ενός πολέμου στη γειτονιά μας σίγουρα δεν δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες.
Ένας άλλος τομέας που φαίνεται ότι θα επηρεαστεί, τουλάχιστον προσωρινά, είναι ο τομέας των ακινήτων, αφού υπάρχει γενικά αρκετό ενδιαφέρον από Ισραηλινούς για επενδύσεις σε ακίνητα.
Ποια τα δεδομένα τώρα για τις εταιρείες ισραηλινών συμφερόντων που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο; Είχαμε μετακινήσεις προσωπικού; Υπήρξαν πληροφορίες και για απολύσεις.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεση μας ως ΚΕΒΕ αλλά και από τον Επιχειρηματικό Σύνδεσμο Κύπρου – Ισραήλ που δραστηριοποιείται υπό την αιγίδα του ΚΕΒΕ, ο αριθμός εταιρειών Ισραηλινών συμφερόντων που δραστηριοποιούνται με έδρα την Κύπρο δεν είναι τόσο μεγάλος που να δημιουργεί ανησυχία. Έχουμε ωστόσο πολλές Ισραηλινές εταιρείες που εδώ και αρκετό καιρό έχουν μεταφέρει στελέχη τους και εργάζονται από την Κύπρο μέσω τηλεργασίας, λόγω χαμηλότερου κόστους σε σχέση με το Ισραήλ, οι οποίοι συνεχίζουν να εργάζονται χωρίς κανένα πρόβλημα. Αυτό που ενδεχόμενα θα δούμε όταν τελειώσει ο πόλεμος είναι το ενδιαφέρον Ισραηλινών εταιρειών να δημιουργήσουν μια πρόσθετη επιλογή δραστηριοποίησης μέσω Κύπρου, πέραν από την έδρα τους στο Ισραήλ ώστε να μπορούν να διασφαλίζουν τη συνέχιση των εργασιών τους δεδομένου ότι η Κύπρος είναι μια ασφαλής και φιλική χώρα γι’αυτούς, μέλος της ΕΕ.
Υπάρχει ανησυχία για σοβαρό επηρεασμό στις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ;
Από πληροφορίες που έχουμε συνεχίζονται κανονικά οι μεταφορές εμπορευμάτων από και προς Ισραήλ, ακόμα και μετά την έναρξη του πολέμου. Παρατηρείται ωστόσο μείωση στους όγκους που διακινούνται κυρίως για δυο λόγους. Αρκετές επιχειρήσεις στο Ισραήλ έχουν αναστείλει ή περιορίσει σημαντικά τη δραστηριότητα τους λόγω επιστράτευσης μεγάλου αριθμού εργαζομένων τους με αποτέλεσμα να μην αγοράζουν προϊόντα και πρώτες ύλες όπως προηγουμένως. Ο δεύτερος λόγος οφείλεται και στη μείωση της εγχώριας κατανάλωσης ως αποτέλεσμα του πολέμου.
Καταλήγοντας θα έλεγα ότι τα πάντα εξαρτώνται από τη διάρκεια του πολέμου. Όσο συντηρείται ο πόλεμος τόσο αυξάνονται και οι αρνητικές επιπτώσεις, πέραν του ανθρωπιστικού δράματος που ζουν και οι δυο πλευρές.
