Τα τελευταία χρόνια έχει καθιερωθεί από τον Εθνικό Οργανισμό Διατροφικών Διαταραχών (NEDA) των ΗΠΑ, η παγκόσμια εβδομάδα ευαισθητοποίησης γύρω από τις διατροφικές διαταραχές (NEDAwareness). Γιορτάζεται ετησίως σε ΗΠΑ, Καναδά, Ευρώπη, καθώς και στην Αυστραλία. Δυστυχώς, η χώρα μας δεν έχει λάβει ποτέ μέρος σ’ αυτή την παγκόσμια καμπάνια κινητοποίησης, παρότι με βάση τα τωρινά δεδομένα, περίπου το 7-8% του ελληνικού πληθυσμού νοσεί από διατροφικές διαταραχές όλων των τύπων, ενώ πάνω από ένα εκατομμύριο συμπολίτες εμφανίζει έντονη ενασχόληση με την τροφή και το βάρος του.
Η Μαρία Τσιάκα, διευθύντρια του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών, καθώς και η ομάδα της δεν θα μπορούσαν να μείνουν αμέτοχοι. Πήραν, λοιπόν, την πρωτοβουλία ν’ αναπληρώσουν το κενό, οργανώνοντας και συμμετέχοντας στην παγκόσμια καμπάνια κινητοποίησης.
Την αναζητήσαμε και απάντησε στις ερωτήσεις μας.
Ποιά εννοούμε όταν λέμε διατροφική διαταραχή;
Δεν υπάρχει μόνο μια διατροφική διαταραχή, υπάρχουν πολλές! Η Νευρική Ανορεξία (Anorexia nervosa) είναι μια διατροφική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από απώλεια βάρους και κατά συνέπεια χαμηλό βάρος σε συνάρτηση του ύψους και της ηλικίας. Τα άτομα που πάσχουν από ανορεξία συνήθως περιορίζουν πολύ την τροφή και αποκλείουν πολλά είδη τροφών, κυρίως λιπαρά και υδατάνθρακες. Ασκούνται πολύ, συχνά σχεδόν σε καθημερινή βάση και μπορεί να προκαλούν εμετούς ή να κάνουν χρήση καθαρτικών. Η ανορεξία συνήθως παρουσιάζεται στην αρχή της εφηβείας, αλλά τα τελευταία χρόνια η ασθένεια εμφανίζεται σ’ όλο και περισσότερα παιδιά καθώς και σε μεγαλύτερης ηλικίας άτομα, δηλαδή και σε ενήλικες. Η απώλεια περιόδου έχει πάψει να είναι κριτήριο διάγνωσης για ανορεξία, οπότε και γυναίκες με περίοδο μπορούν να διαγνωσθούν με ανορεξία.
Η Νευρική Βουλιμία (Bulimia nervosa) είναι μια σοβαρή και επικίνδυνη διατροφική διαταραχή της οποίας το κύριο χαρακτηριστικό είναι ο φαύλος κύκλος που ξεκινάει με περιορισμό της τροφής (ακραία δίαιτα) και εξελίσσεται σ’ αλλεπάλληλα βουλιμικά επεισόδια, τα οποία συνοδεύονται από εμετούς ή χρήση καθαρτικών ή υπεράσκηση ή συνδυασμό αυτών.
Η Αδηφαγική Διαταραχή (Binge Eating) χαρακτηρίζεται από συνεχή βουλιμικά επεισόδια με έντονα συναισθήματα ενοχών, απώλειας ελέγχου, δυσφορίας και άγχους. Την διαταραχή αυτή την συναντάμε συχνά στην παχυσαρκία.
Η Αποφευκτική, Περιοριστική Κατανάλωση τροφής (Avoidant Restrictive Food Intake Disorder) είναι μια νέα διατροφική διαταραχή, η οποία στο παρελθόν ονομαζόταν επιλεκτικότητα. Αυτή η ασθένεια έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με την ανορεξία αλλά απουσιάζει ο φόβος της αύξησης βάρους και της αρνητικής εικόνας σώματος. Πολλά παιδιά που έχουν αυτό τον τύπο ΔΔ δεν αναπτύσσονται κανονικά, επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό το ύψος τους κατά την ανάπτυξη. Υπάρχουν και οι Λοιπές Διατροφικές Διαταραχές όπως:
Η Πίκα (Pica) που αφορά στην κατανάλωση διαφόρων πραγμάτων, όπως χαρτί, ασβέστης, τρίχες κτλ. Δηλαδή στην πραγματικότητα ό,τι δεν τρώγεται.
Η Ορθορεξία (Orthorexia), παρόλο που δεν αναγνωρίζεται ως επίσημη ΔΔ, όπου περίπου το 1% του γενικού πληθυσμού νοσεί από την τάση της απόλυτης υγιεινής διατροφής. Το βασικό χαρακτηριστικό της ορθορεξίας είναι η εμμονή με τροφές που πρέπει να είναι άκρως υγιεινές και το κίνητρο είναι συνήθως η διαχείριση μιας οργανικής νόσου ή η μακροζωία.
Πώς επιδρά στην σωματική και ψυχική μας υγεία; Ποιά είναι τα πιο επικίνδυνα συμπτώματα;
Οι διατροφικές διαταραχές επηρεάζουν σε μεγάλο ποσοστό την σωματική και ψυχική υγεία, έχοντας παράλληλα και μεγάλο αντίκτυπο στην επαγγελματική και κοινωνική ζωή του ασθενούς. Θα σας απαριθμήσω μερικές από τις πιο σοβαρές οργανικές συνέπειες, ανά διατροφική διαταραχή:
Στην ανορεξία λόγω του βαθύ υποσιτισμού, ο οργανισμός επιβραδύνει τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση, πράγμα που σημαίνει ότι ο καρδιακός μυς συρρικνώνεται και έτσι ο κίνδυνος για καρδιακή ανεπάρκεια είναι πιθανός. Επίσης, εμφανίζεται μείωση της πυκνότητας των οστών και έτσι η οστεοπενία και η οστεοπόρωση είναι ένα πολύ συχνό πρόβλημα που θα κληθούν ν’ αντιμετωπίσουν ασθενείς που πάσχουν από ανορεξία και βουλιμία. Όπως και η σοβαρή αφυδάτωση ή η υπερκατανάλωση υγρών μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική ανεπάρκεια.
Στην βουλιμία τα επαναλαμβανόμενα βουλιμικά που συνοδεύονται από μεθόδους αντιστάθμισης, όπως πρόκληση εμετών, χρήση καθαρτικών ή χαπιών διαίτης επηρεάζουν καταλυτικά ολόκληρο το πεπτικό σύστημα οδηγώντας πολύ συχνά σε ηλεκτρολυτικές ανισορροπίες, οι οποίες προκαλούν αρρυθμίες και, ενδεχομένως στην συνέχεια σε καρδιακή ανεπάρκεια και θάνατο. Μπορεί επίσης να προκληθεί φλεγμονή και πιθανή ρήξη του οισοφάγου από τους συχνούς εμετούς, καθώς και πεπτικά έλκη και παγκρεατίτιδα.
Στην αδηφαγική διαταραχή η επεισοδιακή υπερφαγία έχει ανάλογους κινδύνους με την κλινική παχυσαρκία. Ενδεικτικά: υψηλή πίεση του αίματος, υψηλά επίπεδα χοληστερόλης και αυξημένος κίνδυνος καρδιακών παθήσεων, ως αποτέλεσμα των αυξημένων επιπέδων τριγλυκεριδίων και φυσικά σακχαρώδης διαβήτης τύπου II. Πέρα από τις σοβαρές οργανικές συνέπειες, οι διατροφικές διαταραχές προκαλούν κατάθλιψη, κοινωνική απόσυρση, άγχος και έντονο στρες καθώς και δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Πόσο επικίνδυνη είναι και γιατί μοιάζει να την παίρνουμε αψήφιστα;
Οι διατροφικές διαταραχές είναι θανατηφόρες, καθώς ανά μια ώρα τουλάχιστον ένα άτομο πεθαίνει από τις συνέπειες της διατροφικής διαταραχής, ενώ το 20% των ασθενών που νοσούν πεθαίνουν πρόωρα! Και ας μην ξεχνάμε ότι οι διατροφικές διαταραχές έχουν τον υψηλότερο δείκτη θνησιμότητας από όλες τις ψυχικές νόσους, ξεπερνώντας κατά πολύ την χρήση ουσιών και αλκοόλ.
Ο λόγος που το παίρνουμε αψήφιστα είναι η πρωτοφανής έλλειψη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού, η ανυπαρξία ερευνητικού έργου γύρω από το αντικείμενο καθώς και η ανεπαρκής εκπαίδευση και εξειδίκευση των ειδικών στο χώρο της ψυχικής υγείας. Όλα τα παραπάνω συντηρούν πολλούς μύθους γύρω από την νόσο, με συνέπεια οι ασθενείς και οι οικογένειες τους ν’ αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες μέσα στην πορεία της ανάρρωσης.
Ποιές είναι οι μεγαλύτερες αλήθειες και οι μεγαλύτεροι μύθοι για τη διατροφική διαταραχή;
Όλες οι έρευνες αποδεικνύουν ότι οι διατροφικές διαταραχές είναι το αποτέλεσμα γενετικών, βιολογικών, καθώς και περιβαλλοντικών παραγόντων και όχι ενός καπρίτσιου ή μιας συνειδητής επιλογής. Οι πιο διαδεδομένοι μύθοι που πλαισιώνουν τις διατροφικές διαταραχές στην χώρα μας είναι: ότι η ΔΔ είναι μια συνεχής δίαιτα, ένα φαινόμενο της εποχής μας που αντικατοπτρίζει μια εφηβική αντίδραση των κοριτσιών που απλά θέλουν να γίνουν μοντέλα καθώς και πολλές άλλες ανακρίβειες καθορίζουν επιπλέον την στάση της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στην ασθένεια.
Μέσα στα πλαίσια της προσπάθειας μας να ενημερώσουμε το ελληνικό κοινό, το Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών αποφάσισε να διοργανώσει για πρώτη φορά στην Ελλάδα την «Παγκόσμια Εβδομάδα Ευαισθητοποίησης για τις Διατροφικές Διαταραχές» από τις 6-10 Μαρτίου, η οποία διεξάγεται παράλληλα αύτη την περίοδο σε πολλές χώρες του κόσμου. Η εκστρατεία ενημέρωσης «Ας μιλήσουμε για τις διατροφικές διαταραχές… αφού όλοι γνωρίζουμε κάποιον που πάσχει» αποσκοπεί να ενημερώσει δωρεάν το ελληνικό κοινό για τους μύθους, τις αλήθειες αλλά και την σοβαρότητα της νόσου από έγκριτους ειδικούς στο χώρο των διατροφικών διαταραχών. Οπότε σας προσκαλούμε εσάς και τους αναγνώστες σας να παρακολουθήσετε τις ομιλίες μας.
Είστε οικογενειακή θεραπεύτρια. Πόσο επηρεάζει μια οικογένεια η ύπαρξη της διατροφικής διαταραχής σε ένα ή περισσότερα από τα μέλη της και τι είναι το πρώτο που πρέπει να αλλάξει;
Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες οικογένειες αναζητούν βοήθεια στο κέντρο μας για την διαχείριση και αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών. Γονείς, σύντροφοι, αδέλφια ανησυχούν και αναρωτιούνται γιατί άργησαν να καταλάβουν το πρόβλημα, ενώ συχνά ενοχοποιούν τους εαυτούς τους για την εξέλιξη της νόσου. Ταυτόχρονα, η ελλιπής ενημέρωση γύρω από τις διατροφικές διαταραχές καθιστά όλη την οικογένεια ευάλωτη και ανίσχυρη στη διαχείριση της ασθένειας. Αυτό επιβεβαιώνεται και από μια πρόσφατη έρευνα που διεξάγαμε ως ομάδα με τις Professor Janet Treasure και Ulrike Schmidt από το Ινστιτούτο Ψυχιατρικής Maudsley του Λονδίνου, η οποία κατέδειξε την αρνητική επίδραση της ασθένειας στους Έλληνες γονείς ατόμων με διατροφική διαταραχή. Το δείγμα παρουσίασε σχεδόν στο 50% να έχει σημάδια κλινικής κατάθλιψης και πολύ εντόνου στρες! Ενώ μια άλλη παράμετρος που συνδέεται με τις συμπεριφορές που υιοθετούν οι γονείς απέναντι στον ασθενή είναι εκείνες που συνήθως αποσκοπούν στην προστασία, την διευκόλυνση και την ανακούφιση του ασθενή, αλλά τελικά αυτοί οι οικογενειακοί παράγοντες βοηθούν αναπόφευκτα στην διατήρηση της νόσου. Το πρώτο πράγμα που καλείται ν’ αλλάξει η οικογένεια είναι βασικά να αποδεχθεί του προβλήματος και να αναζητήσει άμεσα βοήθεια για την διαχείριση της νόσου.
Πέστε μου με ποιο τρόπο μπορεί η τροφή να μετατραπεί σε σύμμαχο;
Η τροφή δεν είναι εχθρός! Είναι ο μεγαλύτερος μας σύμμαχος για να διατηρηθούμε στην ζωή. Είναι το βασικό μέσο επιβίωσης μας, καθώς καθορίζει σε μεγάλο βαθμό βιοχημικά την εύρυθμη λειτουργία του εγκεφάλου μας και διασφαλίζει την σωστή λειτουργία του οργανισμού μας. Δυστυχώς, τις τελευταίες δεκαετίες εμείς οι γυναίκες εκπαιδευόμαστε να μισούμε το σώμα μας. Είναι γεγονός ότι η αρνητική εικόνα σώματος αναδεικνύει την έλλειψη αυτοεκτίμησης και την υπερεκτίμηση των σωματικών προσόντων έναντι των πραγματικών που καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την επίτευξη μιας ολοκληρωμένης ζωής. Και επειδή το μέσο για μια ολοκληρωμένη ζωή– με βάση τα πρότυπα- είναι ο περιορισμός και η αποφυγή της τροφής σε συνδυασμό με υπεράσκηση, δεν είναι και ιδιαίτερα δύσκολο να μετατραπεί η τροφή σε μέγιστο εχθρό. Η τροφή για να είναι σύμμαχος δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως μέσο συναισθηματικής κάλυψης και ρυθμιστής της προσωπικής επιτυχίας και ευτυχίας.
Ξέρουμε καλά τι σημαίνει ανορεξία και βουλιμία ή απλώς έχουμε μια γενική ιδέα;
Νομίζω ότι τώρα μέσω διαδικτύου αποκτάμε περισσότερη γνώση για τις δυο αυτές σημαντικές διατροφικές διαταραχές. Σίγουρα κάποιος που επιθυμεί να ψάξει σε βάθος και να κατανοήσει την νόσο, μπορεί να βρει έγκυρη επιστημονική πληροφορία.
Μιλήστε μου για το κέντρο σας σε σχέση με αυτό (βουλιμία κλπ). Τι κάνετε ακριβώς;
Το κέντρο μας ειδικεύεται αποκλειστικά στην θεραπεία και αντιμετώπιση όλων των διατροφικών διαταραχών (ανορεξία, βουλιμία, αδηφαγική διαταραχή, σύνδρομο νυχτερινής υπερφαγίας κτλ). Η εξειδικευμένη ομάδα του κέντρου σε συνεργασία με γιατρούς διάφορων ειδικοτήτων προσφέρει την καλύτερη δυνατή φροντίδα σε εφήβους ή ενήλικες ασθενείς με ΔΔ και παράλληλα παρέχει υποστήριξη και εκπαίδευση στις οικογένειες τους.
Επίσης, το Κέντρο εφαρμόζει καινοτομικά προγράμματα θεραπείας σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες είτε σε ομαδικό είτε σε ατομικό επίπεδο με έμφαση κυρίως στην άμεση διαχείριση της τροφής. Οι τεχνικές μας αφορούν την κινητοποίηση του ασθενή για την κατανάλωση τροφών που βιώνονται ως φοβικές, αλλάζοντας ταυτόχρονα και τις τελετουργίες που έχει υιοθετήσει γύρω από τα γεύματα (exposure therapy). Και μην ξεχνάτε ότι πρόκειται για άτομα που έχουν τεράστια δυσκολία στα γεύματα και ταυτόχρονα έχουν αποκλείσει πολλές τροφές οπότε είναι αναγκαία η επανεκπαίδευση του εγκεφάλου για την διαχείριση της τροφής. Οι νέες θεραπευτικές τεχνικές στηρίζονται κυρίως στην παρουσία του ειδικού κατά την διάρκεια του γεύματος. Καθώς είναι η ιδανική συνθήκη για τον ειδικό να αντιληφθεί το μέγεθος των συμπτωμάτων (συμπεριφορές, σκέψεις και συναισθήματα) και να δουλέψει επιτυχώς την αλλαγή μαζί με τον ασθενή. Η επανεκπαίδευση στην σίτιση μπορεί να γίνει και εκτός του Κέντρου μας, πχ με έξοδο μαζί σ’ ένα εστιατόριο, με στόχο την διαχείριση της τροφής σε συνθήκες μεγάλης έκθεσης (ύπαρξη πολλών ατόμων στο χώρο και διαφορετικών τροφών).
Ποιά είναι η πρώτη συμβουλή που θα δίνατε σε κάποιον που θέλει να αλλάξει τη ζωή του ακολουθώντας ένα πιο υγιεινό πρόγραμμα διατροφής;
Να σκεφτεί πρώτον γιατί το κάνει, δηλαδή ποιο είναι το πραγματικό κίνητρο του και δεύτερον, να αποφύγει τον αποκλεισμό των τροφών και να μην βάλει τελικά σε σοβαρό κίνδυνο την σωματική και την ψυχική του υγεία.
Πηγή: thetoc.gr
