Ορατός είναι ο κίνδυνος να παγώσουν οι προπαρασκευαστικές εργασίες για το φιλόδοξο σχέδιο κατασκευής του αγωγού EastMed για μεταφορά φυσικού αερίου από Ισραήλ, Κύπρο και Ελλάδα στην ηπειρωτική Ευρώπη, μέσω Ιταλίας.
Η διακοπή των ερευνών του πλοίου Nautical Geo για την όδευση του αγωγού, μετά τις παρενοχλήσεις που δέχθηκε από την Τουρκία, υπηρετούν τη στρατηγική της Άγκυρας για γκριζάρισμα της περιοχής, κάτι το οποίο εκ των πραγμάτων θέτει εν αμφιβόλω το ίδιο το πρότζεκτ. Το ιταλικών συμφερόντων πλοίο με σημαία Μάλτας, παραμένει καθηλωμένο ανοικτά της Λάρνακας, με οδηγίες της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Ειδικό ενδιαφέρον διατηρεί και η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία χαρακτήρισε τον EastMed ως έργο κοινού ενδιαφέροντος (PCI) και χρηματοδοτεί το 50% (34 εκατομμύρια ευρώ) των λεπτομερών μελετών, που θα οδηγήσουν στη λήψη της τελικής επενδυτικής απόφασης (FID) έως το τέλος του 2022.
Η χλιαρή αντίδραση του Ισραήλ, της Ελλάδας αλλά και της ΕΕ, προβληματίζει τη Λευκωσία, η οποία από την αρχή είχε έντονες επιφυλάξεις για τη βιωσιμότητα του έργου, μετά τις υποδείξεις τεχνοκρατών για τις σοβαρές προκλήσεις που προκαλεί η μορφολογία του βυθού μεταξύ Κύπρου και Κρήτης, παράγοντας ο οποίος ανεβάζει κατακόρυφα το κόστος κατασκευής. Ωστόσο, τα πολιτικά δεδομένα της εποχής, ιδιαίτερα σε Ελλάδα και Ισραήλ, επί πρωθυπουργίας Αντώνη Σαμαρά και Βενιαμίν Νετανιάχου αντίστοιχα, καθώς και τις παραινέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης επί προεδρίας Ζοζέ Μπαρόσο, περιόρισαν τις επιφυλάξεις και έγειραν την πλάστιγγα υπέρ του έργου. Ελλάδα αλλά κυρίως η Κύπρος, επένδυσαν πολιτικά στον EastMed τα τελευταία χρόνια για άσκηση πίεσης προς την πλευρά της κυβέρνησης Ερντογάν, η οποία επεδίωκε να ενταχθεί στους σχεδιασμούς για μεταφορά του αερίου στην Ευρώπη μέσω τουρκικού εδάφους.
Οι φιλοδοξίες της Τουρκίας για αλλαγή της όδευσης του αγωγού ώστε να περνά μέσω της επικράτειάς της παραμένουν έντονες και είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους συστηματικά υπονομεύει τον EastMed. Στο παιχνίδι βρίσκεται και η Αίγυπτος, η οποία διαθέτει προς αξιοποίηση τα υφιστάμενα τερματικά υγροποίησης στις πόλεις Νταμιέττα, που βρίσκεται κοντά στην Αλεξάνδρεια και Ίτκου, πλησίον του Πορτ Σάιτ. Η εμπλοκή της Αιγύπτου γίνεται δεκτή από τις εμπλεκόμενες χώρες μόνον ως συμπληρωματική όδευση και όχι ως υποκατάστατο του κυρίως αγωγού. Οι υπουργοί ενέργειας της Κύπρου, Ελλάδας και Ισραήλ υπέγραψαν τον Ιανουάριο του 2020 διακρατική συμφωνία για τον αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου EastMed, παρουσία των ηγετών των τριών χωρών, ενώ εκκρεμεί η κύρωσή της και από την Ιταλία. Εντονα υποστηρικτική έναντι του έργου ήταν και η Ουάσιγκτον, τουλάχιστον επί προεδρίας Ντόναλντ Τράμπ, γιατί θα συνδράμει στην απεξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό αέριο.
Σύμφωνα με τους σχεδιασμούς το έργο περιλαμβάνει 4 διαδοχικά τμήματα μέχρι την Ιταλία. Προβλέπονται 3 χρόνια κατασκευής και ο αγωγός αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία το 2025. Ο EastMed θα μπορεί να μεταφέρει αρχικά 11 δισ. κ.μ. αερίου και σε δεύτερη φάση μέχρι 20 δισ. κ.μ. Το επιχειρηματικό μοντέλο θα βασίζεται σε μακροχρόνιες συμβάσεις μεταξύ παραγωγών φυσικού αερίου και ευρωπαίων αγοραστών, που θα επιτρέψουν τη χρηματοδότηση του έργου.
H κυπριακή κυβέρνηση βρίσκεται σε ετοιμότητα ενόψει των προγραμματισμένων για τον Νοέμβριο και Δεκέμβριο γεωτρήσεων στο τεμάχιο 10 της Κυπριακής ΑΟΖ από την κοινοπραξία ExxonMobil/Qatar Petroleum. Η Λευκωσία αναμένει ότι η Τουρκία θα διαμαρτυρηθεί για τις νέες γεωτρήσεις αλλά σύμφωνα με διπλωματικές πληροφορίες, η αντίδραση της Αγκυρας δεν μπορεί να παραγνωρίσει τα αμερικανικά συμφέροντα.
