Καθοριστικός ο ρόλος του Χένρι Κίσινγκερ στο Κυπριακό, είπε ο Χρήστος Ιακώβου
Ο ρόλος του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ το 1974, ήταν καθοριστικός για το κυπριακό πρόβλημα, ωστόσο αρχειακό υλικό, καταδεικνύει πως τον κεντρικό ρόλο στη διπλωματική διαχείριση του προβλήματος τον είχαν οι Βρετανοί, οι οποίοι είχαν δώσει στον Κίσινγκερ, λίγο πριν από τη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής του 1974, χάρτες με σημειωμένες τις περιοχές τερματισμού της προέλασης των Τούρκων, ανέφερε ο Χρήστος Ιακώβου, Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών (ΚΥΚΕΜ).
Ο κ. Ιακώβου ήταν ο κύριος ομιλητής σε διάλεξη με θέμα «Οι συζητήσεις Μακαρίου – Κίσινγκερ το 1974. Το πραξικόπημα, η εισβολή και οι προτάσεις λύσεων», που διοργάνωσε το ΚΥΚΕΜ, το βράδυ της Τετάρτης 24 Μαΐου στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στη Λάρνακα.
Σε εισαγωγική ομιλία του για το θέμα, ο Αντρέας Μορφίτης, Αντιπρόεδρος του Κεντρικού Συμβουλίου του ΚΥΚΕΜ, είπε πως «η επιλογή του συγκεκριμένου θέματος έγινε για να διαφωτίσουμε, να φωτίσουμε και να διερευνήσουμε μια σημαντική περίοδο της νεότερης κυπριακής ιστορίας, δηλαδή της τουρκικής εισβολής».
Χωρίς φόβο, χωρίς πάθος, χωρίς απομυθοποιήσεις και χωρίς στοχοποιήσεις, πρόσθεσε, «θα προσπαθήσουμε να ανατρέξουμε στις πηγές για να ανακαλύψουμε, κατά το δυνατόν, την ιστορική αλήθεια στις πιο κρίσιμες στιγμές της κυπριακής ιστορίας».
Λαμβάνοντας το λόγο ο Χρήστος Ιακώβου Διευθυντής του ΚΥΚΕΜ αναφέρθηκε αρχικά στη ζωή και το έργο του Χένρι Κίσινγκερ, που όπως είπε «είναι μια διεθνής προσωπικότητα που συνέδεσε το όνομα της με το Κυπριακό. Για όλα τα θέματα ο Κίσινγκερ έδινε οδηγίες και εντολές προφορικά και όχι γραπτώς πλην κάποιων εξαιρέσεων, που ουσιαστικά είναι άνθρωποι που μίλησαν για το Κυπριακό, αφού είχαν διαφωνήσει μαζί του».
Πρόσθεσε ότι ο Κίσινγκερ κλήθηκε να διαχειριστεί επί θητείας του, τον τρίτο Αραβο-ισραηλινό πόλεμο και μετά την επίλυση του συγκεκριμένου προβλήματος αντιλήφθηκε πως «το Κυπριακό ήταν ένα πρόβλημα που δηλητηρίαζε τις σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία και την Ελλάδα».
Σημείωσε ακόμα ότι «ο Κίσινγκερ μισούσε τον τότε Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπο Μακάριο γιατί μεταξύ άλλων είχε προμηθευτεί όπλα από την τότε Σοβιετική Ενωση», ενώ αναφέρθηκε και στην πρώτη συνάντηση που είχαν στις 7 Μαΐου 1974, όταν ο Αμερικανός ΥΠΕΞ επισκέφθηκε την Κύπρο για να συναντηθεί με τον τότε ομόλογο του της Σοβιετικής Ενωσης Αντρέϊ Γκρομίκο προκειμένου να συζητήσουν για το παλαιστινιακό πρόβλημα. Ο Πρόεδρος Μακάριος παρέθεσε δείπνο στους δύο άνδρες στην Προεδρική κατοικία που υπήρχε στο Πεντάκωμο.
Ανέφερε πως μετά το δείπνο, συνέχισε και απαντώντας σε ερώτηση δημοσιογράφου «πώς είδε τον Μακάριο», ο Χένρι Κίσινγκερ απάντησε «ψήνει πολύ ωραία σουβλάκια», κάτι που όπως είπε ο Χρήστος Ιακώβου ήταν «πολύ υποτιμητικό» για τον οικοδεσπότη.
Ο Διευθυντής του ΚΥΚΕΜ αναφέρθηκε στη συνέχεια στα τραγικά γεγονότα του πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής και στις τρεις συναντήσεις που είχαν στη Νέα Υόρκη ο Χένρι Κίσινγκερ και ο Πρόεδρος Μακάριος.
Πρόσθεσε πως την επομένη του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 1974, ο Μακάριος διαφεύγει από την Κύπρο, πηγαίνει στη Βρετανία και ακολούθως στη Νέα Υόρκη, όπου προσφωνεί το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, ενώ κατά την απουσία του εκδηλώνεται η τουρκική εισβολή στο νησί.
Στη Νέα Υόρκη, συνέχισε «ο Μακάριος καταβάλλει μια προσπάθεια η οποία είχε δύο άξονες. Ο πρώτος ήταν να μην αναγνωριστεί η κυβέρνηση του τότε Προέδρου Νίκου Σαμψών, η οποία στη συνέχεια κατέρρευσε, για να διατηρήσει ο ίδιος τη νομιμότητα του ως Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και ο δεύτερος άξονας ήταν πως έπρεπε να διαχειριστεί την κατάσταση με τη πρώτη φάση της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο».
Τον Ιούλιο του 1974, ανέφερε ο Χρήστος Ιακώβου «ο Πρόεδρος Μακάριος είχε την πρώτη του επίσημη συνάντηση με τον Χένρι Κίσινγκερ, τον ισχυρό άνδρα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και του υποβάλλει έγγραφο- σχέδιο πέντε σημείων, μια πρόταση δηλαδή προκειμένου να εκτονωθεί η κατάσταση με την ελπίδα ότι θα επιστρέψει πίσω στην Κύπρο».
Σημειώνεται ότι ο Πρόεδρος Μακάριος δεν είχε πλήρη εικόνα της κατάστασης, που υπήρχε στην Κύπρο, ενώ είχε προηγηθεί και η πρώτη συμφωνία που επιτεύχθηκε στη Γενεύη για κατάπαυση του πυρός στο νησί.
Σύμφωνα με τον Χρήστο Ιακώβου, «μέσα από αρχειακό υλικό, ο Χένρι Κίσινγκερ φαίνεται ότι δεν λαμβάνει σοβαρά υπόψη τον Πρόεδρο Μακάριο, αφού τα σχέδια του ήταν ήδη σε εξέλιξη, μαζί με τους Βρετανούς και θα οδηγούσαν στην δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής».
Ο τότε Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, πρόσθεσε, «παραλαμβάνει το έγγραφο που του έδωσε ο Πρόεδρος Μακάριος και το στέλνει στην αμερικανική Πρεσβεία στην Τουρκία για να δοθεί στους Τούρκους με μια σημείωση που έλεγε «να δοθούν σε ένα κατώτερο Τούρκο πολιτικό προκειμένου να μην υπάρξει ουσιαστική συζήτηση».
Ο Κίσινγκερ, είπε ο Διευθυντής του ΚΥΚΕΜ, «στέλνει το συγκεκριμένο έγγραφο και στην αμερικανική πρεσβεία στη Λευκωσία, στον τότε Αμερικανό πρέσβη Ρότζερ Ντέϊβις, ο οποίος αργότερα δολοφονήθηκε, για να εκφράσει τις απόψεις του επί αυτού. Ο κ. Ντέϊβις έδωσε το έγγραφο στον τότε προεδρεύοντα της Δημοκρατίας Γλαύκο Κληρίδη, ο οποίος θεώρησε ότι αυτό ήταν εκτός πραγματικότητας, αφού είχε δημιουργηθεί μια κατάσταση στην Κύπρο με τους Τούρκους να έχουν καταλάβει έδαφος του νησιού και να προελαύνουν, χωρίς να σέβονται τις συμφωνίες για κατάπαυση του πυρός».
Όπως είπε ο κ. Ιακώβου, «ακολουθεί η δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο και το αρχειακό υλικό που ήρθε στην επιφάνεια, δείχνει ότι ο Χένρι Κίσινγκερ γνώριζε και επεξεργάστηκε με τους Βρετανούς ή τουλάχιστον οι Βρετανοί του έδωσαν χάρτες, λίγο πριν τη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής, όπου ήταν σημειωμένες οι περιοχές που θα σταματούσαν οι Τούρκοι την προέλαση τους».
Στο μεσοδιάστημα αυτό «ο Κίσινγκερ αρχίζει να δέχεται κριτική από Αμερικανούς διπλωμάτες, οι πλείστοι από τους οποίους ήταν εναντίον της τουρκικής εισβολής, ότι χειρίστηκε λάθος το Κυπριακό και δεν επικροτούσαν τη μυστική διπλωματία του. Ακόμα, σύμφωνα με νεότερο αρχειακό υλικό που δόθηκε στη δημοσιότητα, πριν από τη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής, ο Κίσινγκερ προσπαθεί να δικαιολογήσει τη θέση του, έχοντας ήδη «αποκεφαλίσει» επαγγελματικά τον Τόμ Μπόγιατ ο οποίος ήταν επικεφαλής του Κυπριακού στο αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών και διαφωνούσε σφόδρα με την τουρκική εισβολή και με τους χειρισμούς του Υπουργού Εξωτερικών».
Ωστόσο «παρά τις προσπάθειες του Κίσινγκερ να δικαιολογηθεί, εντούτοις δεν εισέπραξε την οποιαδήποτε τοποθέτηση των Αμερικανών διπλωματών, αφού η «σιωπή» τους έδειχνε ξεκάθαρα τη δυσαρέσκεια τους για τους χειρισμούς του Αμερικανού Υπουργού», είπε ο κ. Ιακώβου.
Αναφερόμενος στη δεύτερη συνάντηση Μακαρίου – Κίσινγκερ, ο Χρήστος Ιακώβου είπε ότι «έγινε στις 2/10/1974 στον ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, όπου ο Μακάριος δέχεται επίθεση από τον Αμερικανό Υπουργό, για το περιεχόμενο συνέντευξης που έδωσε στη γαλλική εφημερίδα Λε Μόντ, στην οποία κατηγορούσε τον Κίσινγκερ, ότι γνώριζε για το πραξικόπημα που έγινε εναντίον του και δεν τον είχε ενημερώσει. Συγκεκριμένα ο Κίσινγκερ κάνει επίθεση στον Μακάριο λέγοντας του «με στοχοποιείς, ενώ δεν είναι έτσι».
Σύμφωνα με τον κ. Ιακώβου, «ο Πρόεδρος Μακάριος προσπάθησε να ανασκευάσει, λέγοντας πως δεν ήταν ακριβώς έτσι αυτά που ανέφερε στην γαλλική εφημερίδα, ενώ ακολούθησε συζήτηση μεταξύ τους για τη μορφή λύσης που πρέπει να υπάρξει στο Κυπριακό. Ο Κίσινγκερ έδειχνε τότε σαφή προτίμηση προς την παραμονή του αείμνηστου Γλαύκου Κληρίδη στην προεδρία της Δημοκρατίας, επειδή τον θεωρούσε πιο μετριοπαθή, πιο αποδεκτό και ότι ήταν έτοιμος να διαπραγματευθεί μια λύση στο πρόβλημα».
Τότε ο Πρόεδρος Μακάριος «στέλνει το πρώτο μήνυμα προς τον Χένρι Κίσινγκερ πως δεν θεωρεί ότι η διζωνική λύση είναι καλή και προτιμούσε μια πολυφερειακή Ομοσπονδία. Ωστόσο ο Αμερικανός ΥΠΕΞ φαίνεται ότι μπαίνει σε μια συζήτηση χωρίς να είναι ουσιαστικός, απλώς ροκανίζει το χρόνο, θέλοντας να στείλει το μήνυμα στον Πρόεδρο Μακάριο πως «ναι σε ακούω, αλλά στο τέλος θα κάνω αυτό που θέλω».
Η τρίτη συνάντηση των δύο ανδρών, συνέχισε ο κ. Ιακώβου «γίνεται στις 13 Νοεμβρίου του 1974 και πάλι στη Νέα Υόρκη, όπου ο Χένρι Κίσινγκερ ήθελε να δρομολογήσει μια διαδικασία λύσης, δηλαδή να διαμορφώσει το πλαίσιο λύσης του Κυπριακού, προτού δοθεί στον Πρόεδρο Μακάριο το πράσινο φως για να επιστρέψει στην Κύπρο. Αυτή όμως η διαδικασία οδήγησε σε αδιέξοδο, αφού ήταν σαφής η προτίμηση του Αμερικανού ΥΠΕΞ, αλλά και της Ελλάδας προς τον αείμνηστο Γλαύκο Κληρίδη».
Στη διάλεξη του ο Διευθυντής του ΚΥΚΕΜ ανέφερε ακόμα ότι «λίγες μέρες πριν από προγραμματισμένη επίσκεψη του Χένρι Κίσινγκερ στην Τουρκία, τον Νοέμβριο του 1974, ο Γλαύκος Κληρίδης έγινε ο πρώτος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας που δήλωσε ότι αποδέχεται μια λύση ομοσπονδίας για το Κυπριακό».
Επίσης έκανε αναφορά στην «κατάρρευση της κυβέρνησης του Μπουλέντ Ετζεβίτ στην Τουρκία οπότε ο Αμερικανός ΥΠΕΞ αναγκάστηκε να ακυρώσει το ταξίδι που προγραμμάτιζε στην Αγκυρα, οπότε και άνοιξε ο δρόμος για την επιστροφή του Προέδρου Μακαρίου στην Κύπρο».
Τότε, είπε ο Χρήστος Ιακώβου, «πραγματοποιήθηκε και η τελευταία συνάντηση Μακαρίου – Κίσινγκερ όπου ο Αμερικανός ΥΠΕΞ αντιμετώπισε τον Πρόεδρο της Κύπρου με πολλή αλαζονεία, ότι δηλαδή ο Μακάριος δεν μπορούσε να αλλάξει την πορεία των πραγμάτων και θα έπρεπε να διαχειριστεί και να προσαρμοστεί πάνω σε μια νέα κατάσταση που δημιουργήθηκε από την τουρκική εισβολή».
Τέλος ο κ. Ιακώβου είπε ότι «το αρχειακό υλικό προέρχεται από αμερικανικές πηγές οι οποίες διασταυρώνεται και από βρετανικές. Το συγκεκριμένο υλικό ερχόταν στο φως της δημοσιότητας κατά καιρούς, τα τελευταία 10 – 15 χρόνια και συνθέτει μια πιο ευκρινή εικόνα, από αυτήν που μπορούσαμε να είχαμε στο παρελθόν, για τον ρόλο του Κίσινγκερ στο Κυπριακό».
Ο Διευθυντής του ΚΥΚΕΜ ανέφερε επίσης πως «ο ρόλος του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών ήταν μεν καθοριστικός για το κυπριακό πρόβλημα, ωστόσο το αρχειακό υλικό καταδεικνύει πως τον κεντρικό ρόλο στη διπλωματική διαχείριση του Κυπριακού δεν τον είχε ο Χένρι Κίσινγκερ, αλλά οι Βρετανοί».
