Του Χρήστου Ιακώβου
Διευθυντή του Κυπριακού Κέντρου Μελετών
Μπορεί η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να προχωρήσει σε αναγνώριση της ισραηλινής κυριαρχίας επί των Υψωμάτων Γκολάν να αιφνιδίασε πολλούς, για τον πρωθυπουργό όμως του Ισραήλ Βενιαμίν Νετανυάχου αποτελεί ένα πολιτικό δώρο ενόψει των εκλογών της 9ης Απριλίου, αφού υποστήριζε σταθερά αυτή τη θέση εδώ και χρόνια.
Για το Νετανυάχου, το Ισραήλ επιβιώνει κάτω από εξαιρετικά δύσκολες γεωπολιτικές συνθήκες. Είναι ένα μικρό σε έκταση και πληθυσμό κράτος με περιορισμένους πόρους και που περιβάλλεται από εχθρικούς γείτονες με στρατηγικό βάθος. Ως εκ τούτου ένας βασικός πυλώνας του δόγματος εθνικής ασφαλείας του είναι να ενώνει δυνάμεις που έχουν τους πόρους για να διαχειριστεί την εξισορρόπηση ισχύος στη Μέση Ανατολή – δηλαδή τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η γεωγραφική του θέση επιβάλλει επίσης ότι το Ισραήλ πρέπει να διαχειριστεί πολύπλοκες σχέσεις με τους μουσουλμάνους γείτονές του είτε με ειρηνική συνεργασία είτε ένταση, εκμεταλλευόμενο τις διαιρέσεις στο μουσουλμανικό κόσμο και με την προώθηση των τεχνολογικών και οικονομικών του πλεονεκτημάτων στη δημιουργία στρατηγικών εξαρτήσεων. Για να κατευθύνει όλες τις προκλήσεις που παρουσιάζει η Μέση Ανατολή, το Ισραήλ πρέπει να είναι διαρκώς ευέλικτο στη διπλωματία του.
Η απόφαση του αμερικανού προέδρου, για τους Άραβες αλλά και μεγάλο μέρος του διεθνούς σκηνικού συνθλίβει κάθε ελπίδα εξεύρεσης μίας ειρηνευτική συμφωνίας μεταξύ Ισραήλ και Συρίας και ταυτόχρονα προκαλεί αυξημένες αμφιβολίες ότι οι ΗΠΑ θα μπορέσουν με αυτή την κυβέρνηση να είναι ένας αμερόληπτος διαμεσολαβητής στην οποιαδήποτε διαπραγμάτευση για τις διάφορες πτυχές του Μεσανατολικού. Αποτελεί ταυτοχρόνως ένα σημείο καμπής στην μακρά διπλωματική ιστορία της αραβοισραηλινής διένεξης, αφού τα Υψώματα Γκολάν κατελήφθησαν από το Ισραήλ στον Πόλεμο των Έξι Ημερών του 1967, προσηρτήθησαν του 1981 αλλά το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ με το ψήφισμα 497 κήρυξε την προσάρτηση παράνομη και κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να μην αναγνωρίσει την πολιτική πράξη του Ισραήλ. Με την απόφαση αυτή της αμερικανικής κυβέρνησης δεν υπάρχει πλέον τίποτα να συζητηθεί μεταξύ Συρίας και Ισραήλ, αν και όταν επιδιωχθεί στο μέλλον επανέναρξη ειρηνευτικών συνομιλιών.
Επιπλέον, η πράξη αυτή, αν προστεθεί και η αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ από τις ΗΠΑ το 2017, ενθαρρύνει διεθνώς την πρακτική προσάρτησης ξένων εδαφών με την προοπτική μελλοντικής αναγνώρισης και αποτελεί ακόμη ένα βήμα προς τον επαναπροσδιορισμό του πλαισίου μέσα στο οποίο κινείτο μέχρι τώρα η προσπάθεια επίλυσης των διαφόρων πτυχών του Μεσανατολικού Ζητήματος. Ταυτοχρόνως, όμως, ο Τραμπ στέλλει και το μήνυμα στη Μέση Ανατολή ότι το Ισραήλ, το οποίο στηρίζει, βρίσκεται σε διαρκή πόλεμο με τους Άραβες γείτονές του, έστω και αν κατά καιρούς διεξάγονται ειρηνευτικές συνομιλίες ή απουσία εχθροπραξιών.
Η απόφαση του Τραμπ υπαγορεύτηκε από κάποιους λόγους. Πρώτος, λόγω της ολοκλήρωσης του εμφυλίου πολέμου στη Συρία και της αναμενόμενης διεθνούς διάσκεψης για το μέλλον της χώρας, ο αμερικανός πρόεδρος θέλει να στείλει μήνυμα προς τη Ρωσία ότι παρά τη γεωστρατηγική ενίσχυση της στη Μέση Ανατολή τα τελευταία χρόνια, η Ουάσινγκτον είναι αυτή που μπορεί να επηρεάζει καθοριστικά το πλαίσιο των βασικών ζητημάτων στην περιοχή, μέσω της δημιουργίας τετελεσμένων. Δεύτερος, εξαργυρώνει προεκλογικά γραμμάτια προς το αμερικανοεβραϊκό λόμπυ, το οποίο τον στήριξε στις εκλογές του 2016. Τρίτος, ενισχύει τον Νετανυάχου ως προς τις εκλογές της 9ης Απριλίου στο Ισραήλ, οποίος για χρόνια υποστήριζε την άποψη ότι με την επιστροφή των Υψωμάτων Γκολάν στη Συρία, ο χώρος θα ελέγχεται στην ουσία από το Ιράν για να αποκομίσει γεωστρατηγικό πλεονέκτημα έναντι του Ισραήλ. Τέλος, με την ενέργεια αυτή, οι ΗΠΑ αναμένουν περισσότερο αντίδραση από το Ιράν και τη Χιζμπολλάχ, κάτι που θα δώσει την ευκαιρία στον αμερικανό πρόεδρο να τους παρουσιάσει ως τους βασικούς στόχους της αμερικανικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή, όπως άλλωστε επιδιώκουν σημαντικά στελέχη της κυβέρνησής του που εδώ και καιρό επεδίωξαν την αναθεώρηση της στάσης του Τραμπ έναντι του Ιράν.
Το χρονικό σημείο, το οποίο επέλεξε ο Τραμπ να κάνει την κίνηση αυτή έχει να κάνει επίσης και με το γεγονός ότι οι Άραβες είναι βυθισμένοι σε πολλά προβλήματα κάτι που κατατεμαχίζει την ισχύ τους και ως εκ τούτου η αντίδραση τους υπήρξε λιγότερο σκληρή απ’ ό,τι αρχικώς πολλοί ανέμεναν καθώς επίσης κάνει μία κίνηση με μεγάλο διεθνές ενδιαφέρον, την οποία η Ρωσία δεν μπορεί ούτε ελέγξει και στην οποία δεν μπορεί να αντιδράσει.
