Του Γιάγκου Χατζηγιάννη
Είναι με μεγάλο ενδιαφέρον που παρακολουθώ συζητήσεις στο εξωτερικό σχετικά με το μεγάλο ερώτημα για το κατά πόσο στην μετά-πανδημία εποχή, επιστρέφουμε στην κανονικότητα ή σε μια νέα κανονικότητα. Το ερώτημα έχει σίγουρα μια φιλοσοφική πτυχή για την οποία δεν θα ενδιατρίψω στην παρούσα τοποθέτηση. Η έμφασή μου δίνεται κυρίως στην κοινωνική αλλά και στην οικονομική πτυχή του ερωτήματος που βεβαίως είναι άκρως συνυφασμένες.
Η μια σχολή σκέψης, αυτή της επιστροφής στην «κανονικότητα» είναι πιο κατανοητή και αποδεκτή. Βασικά μετά τον έλεγχο της πανδημίας, γυρίζουμε το ρολόι στον χρόνο πριν την πανδημία και συνεχίζουμε απρόσκοπτα την ζωή μας με μικρές έως ελάχιστες αλλαγές και χωρίς βαρίδια. Η άλλη σχολή σκέψης, είναι αυτή της «νέας κανονικότητας» που υποστηρίζει ότι τα πράγματα δεν θα είναι ποτέ τα ίδια και ότι θα πρέπει να τροποποιήσουμε την πραγματικότητά μας με σημαντικές αλλαγές. Οι κύριες αλλαγές θα είναι φυσικά η κοινωνική αποστασιοποίηση τόσο στην κυριολεξία όσο και μεταφορικά (ψυχολογικές αποστάσεις), η τήρηση πιο αυστηρών κανόνων υγιεινής και μια διαχρονική φοβία για ένα νέο κύμα της πανδημίας Covid-19 ή μιας άλλης ενδεχόμενης πανδημίας που μπορεί να είναι και πιο θανατηφόρα. Επιπλέον, η νέα κανονικότητα θα φέρει νέους κανόνες στον χώρο εργασίας όπως ευέλικτη εργασία, τηλεργασία ακόμη και αύξηση των λεγόμενων «digital nomads» οι οποίοι εργάζονται από διαφορετικές τοποθεσίες ανά το παγκόσμιο χωρίς να έχουν σταθερό χώρο εργασίας ή διαμονής. Περαιτέρω, οι ψηφιακές συναλλαγές θα επεκταθούν σε όλο και περισσότερους τομείς ενώ ο ψηφιακός μετασχηματισμός θα επισπευσθεί τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα.
Εάν κάποιος αποδεχτεί ως ορθότερη ή πιο πιθανή την έννοια της «νέας κανονικότητας» τότε θα πρέπει να απαντηθεί το ερώτημα εάν πρόκειται για «μόνιμη» ή «προσωρινή» νέα κανονικότητα. Εάν πρόκειται για ένα μεταβατικό στάδιο και δεν θα «τσιμεντώνουμε» αυτή τη νέα τάξη πραγμάτων τότε πιθανόν να μην χρειάζεται μια μεγάλη μεταβολή και απαραίτητη προσαρμογή. Εάν όμως πρόκειται για μια μόνιμη κατάσταση πραγμάτων τότε η μη προσαρμογή θα οδηγήσει σε καταστροφή.
Ως επιχειρηματίας και οικονομικός αναλυτής ο ίδιος, επικεντρώνω την ανάλυσή μου στην οικονομική πλευρά του θέματος και διερωτώμαι εάν θα πρέπει να γίνει αναπόσπαστο μέρος οποιουδήποτε στρατηγικού σχεδιασμού ή επενδυτικού πλάνου ο συνυπολογισμός μιας νέας πανδημίας ή το κόστος προσαρμογής σε κατάσταση «μόνιμης νέας κανονικότητας». Με βάση το γεγονός ότι η προηγούμενη πανδημία τέτοιας κλίμακας είναι η «Ισπανική Γρίπη» του 1918 τότε μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι η πιθανότητα μιας πανδημίας είναι τόσο αμελητέα που δεν πρέπει να λαμβάνει ιδιαίτερη βαρύτητα σε στρατηγικές αποφάσεις. Εκτός βεβαίως και αν υπάρξουν δεδομένα που καθιστούν τις πανδημίες στον αιώνα μας πολύ πιο πιθανές.
Είναι πεποίθησή μου ότι πρέπει να «παλέψουμε» για επιστροφή στην «κανονικότητά» μας. Δεν πρέπει εύκολα να αλλάζουμε την έννοια της κανονικότητας η οποία πρέπει να είναι μία και μόνη. Σίγουρα μετά από την οποιαδήποτε κρίση χρειάζεται περίοδος προσαρμογής αλλά δεν πρέπει να κουβαλούμε τα βαρίδια, κυρίως ψυχολογικής φύσης, μιας ξεπερασμένης κρίσης γιατί η επόμενη θα μας βρει πολύ πιο ευάλωτους.
Ας προχωρήσουμε μπροστά λοιπόν, σε όλα τα επίπεδα.
Ο Γιάγκος Χατζηγιάννης είναι οικονομικός αναλυτής, Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής στο Cyprus Institute of Marketing – The Cyprus Business School και Μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΟΕΒ. Μπορείτε να συνδεθείτε μαζί του στο Linkedin.
