Ο νέος Γενικός Διευθυντής στο Cyprus Institute of Marketing – The Cyprus Business School και Μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΟΕΒ, μας μιλά για τις νέες προκλήσεις που προκύπτουν, με βάση τη νέα τάξη πραγμάτων.
Αρκετοί αναλυτές εκτιμούν πως τα προβλήματα στον τομέα της οικονομίας εξαιτίας της κρίσης και της αβεβαιότητας που προκαλεί η πανδημία, θα διογκωθούν προς το τέλος της χρονιάς που διανύουμε. Συμφωνείτε με αυτή την άποψη;
Συμφωνώ απόλυτα. Από την αρχή της πανδημίας υποστήριζα σθεναρά ότι είναι πολύ νωρίς να γίνουν ασφαλείς προβλέψεις για το μέγεθος του οικονομικού πλήγματος αφού θα εξαρτηθεί από το εύρος και βάθος της πανδημίας. Είναι ξεκάθαρο πλέον ότι ο κορωνοϊός θα είναι μαζί μας για αρκετό καιρό ακόμη δυστυχώς άρα δεν μπορεί να γίνει απολογισμός για το μέγεθος της ύφεσης πριν το τέλος του χρόνου. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μέσα Οκτωβρίου λήγουν όλα τα σχέδια επιδότησης της εργοδότησης από το κράτος άρα θα δούμε ποιες και πόσες επιχειρήσεις θα επιβιώσουν. Επιπλέον θα διαφανεί ο πραγματικός αντίκτυπος της πανδημίας στους δείκτες της ανεργίας αφού ως γνωστό υπάρχει απαγόρευση για απολύσεις σε όσες επιχειρήσεις έλαβαν κρατική στήριξη άρα η εικόνα σήμερα είναι πλασματική. Όλα τα πιο πάνω σε συνδυασμό με τα πολύ χαμηλότερα έσοδα από τον τουρισμό σε σχέση με ότι προέβλεπαν οι κρατικοί φορείς τον Ιούνιο, θα δημιουργήσουν ένα εκρηκτικό μίγμα προς το τέλος του χρόνου. Ένα είναι ξεκάθαρό – η ύφεση θα είναι βαθιά, γύρω στο 10% και το κράτος έχει πολύ περιορισμένους πόρους για την οποιαδήποτε περαιτέρω τόνωση της οικονομίας. Για αυτό δεν θέλουμε να σκεφτόμαστε καν ένα δεύτερο «lockdown» που θα είναι απλά καταστροφικό.
Η οικονομία της Κύπρου βασίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στον τουρισμό και στον τομέα της παροχής υπηρεσιών. Με δεδομένο το πλήγμα που δέχθηκαν και οι δύο τομείς, θα μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε;
Τα πράγματα είναι εξαιρετικά δύσκολα, ιδιαίτερα στον τουρισμό. Το 2019 ήταν χρονιά ρεκόρ με περίπου 4 εκατομμύρια τουρίστες. Τον Ιούνιο, η κυβέρνηση είχε θέσει σαν στόχο το 30% του περσινού αριθμού αλλά λόγω της κατάστασης με την Βρετανία και τη Ρωσία που είναι οι δύο πιο βασικές μας αγορές, σήμερα οι αφίξεις αναμένονται να είναι 15-20% του περσινού αριθμού. Αυτό σημαίνει ότι βασικά το 2020 είναι μια χαμένη χρονιά για τον τουρισμό. Το μεγάλο στοίχημα είναι να μην πτωχεύσουν πολλές επιχειρήσεις που συνδέονται με τον τουρισμό με συνεπακόλουθο τις μαζικές απολύσεις και να κτίσουμε σιγά – σιγά για το 2021. Στην καλύτερη περίπτωση το 2021 θα είναι μια μέτρια χρονιά αφού οι εκτιμήσεις των αναλυτών προβλέπουν μια πλήρη ανάκαμψη του τομέα το 2024.
Το Ταμείο Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως το «φιλί της ζωής» για μικρές οικονομίες όπως η Κύπρος. Έτσι έχουν τα πράγματα;
Αυτό το Ταμείο αλλά και γενικότερα όλα τα διαθέσιμα κονδύλια της ΕΕ έχουν μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Επίσης η οποιαδήποτε εκταμίευση συνοδεύεται από αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις. Θα πρέπει πρώτα να επιβιώσουμε με τα δικά μας μέσα και μετά να ετοιμάσουμε ένα ολοκληρωμένο πλάνο για άντληση όσο περισσότερο το δυνατόν κονδυλίων από την ΕΕ έτσι ώστε να βελτιώσουμε τις υποδομές μας και να τονώσουμε την οικονομία. Όμως δεν πρέπει να αναμένει κανείς ότι αυτά τα λεφτά θα διοχετευτούν άμεσα στην αγορά ή να δοθούν για περαιτέρω στήριξη των επιχειρήσεων.
Θα καταφέρουμε να αντλήσουμε το ποσό που προβλέπει για την Κύπρο το Ταμείο Ανάκαμψης;
Χρειάζεται οργάνωση και ξεκάθαρη στρατηγική αφού για να δοθεί έγκριση από την ΕΕ θα πρέπει να αποδεικνύεται ξεκάθαρα ότι τα κονδύλια θα επενδυθούν σε τομείς όπως η πράσινη οικονομία, η υγεία ή ο ψηφιακός μετασχηματισμός. Εμείς σαν ΟΕΒ έχουμε ζητήσει επιτακτικά από την κυβέρνηση να συμμετέχουμε ενεργά σε όλα τα στάδια του σχεδιασμού έτσι ώστε να συνεισφέρουμε μέσω της εμπειρογνωμοσύνης μας στην διαμόρφωση του τελικού πλάνου και στρατηγικής.
Στην περίπτωση που η πανδημία δεν αντιμετωπιστεί μέσα στους επόμενους μήνες, η οικονομία και οι επιχειρήσεις θα υποστούν ανεπανόρθωτο πλήγμα. Ένα νέο μνημόνιο, θα είναι σε αυτή την περίπτωση αναπόφευκτο; Τι πιστεύετε εσείς;
Βεβαίως όλα τα σενάρια είναι στο τραπέζι αυτή την στιγμή εφόσον συνεχίζεται η κρίση στην δημόσια υγεία. Το κράτος έχει ήδη δανειστεί αρκετά άρα δεν θα είναι εύκολο να συνεχίσει στον δανεισμό χωρίς να υποβαθμιστούμε περαιτέρω από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης. Σε πρώτη φάση βεβαίως θα εφαρμοστεί ένα «κυπριακό» μνημόνιο με συγκράτηση των δημοσίων δαπανών και εάν τα δημόσια οικονομικά δεν ορθοποδήσουν σύντομα και υπάρξει ένα δεύτερο «lockdown» είναι πιθανόν να χρειαστούμε την προσφυγή σε άλλες εξωτερικές λύσεις. Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και αν ξεπεράσουμε το 2021 την κρίση, θα πρέπει και πάλι να έχουμε νοικοκυρεμένα δημόσια οικονομικά και πλεονασματικούς προϋπολογισμούς τα επόμενα χρόνια έτσι ώστε να επαναφέρουμε το δημόσιο χρέος σε διαχειρίσιμα επίπεδα, δηλαδή πέριξ του 90%.
Ποιες οι διαφορές και ποιες οι ομοιότητες σε σχέση με την οικονομική κρίση που αντιμετώπισε η χώρα μας μεταξύ 2012-2015; Ποια από τις δύο κρίσεις θεωρείτε πιο διαχειρίσιμη;
Η μεγάλη διαφορά είναι ότι αυτή η κρίση είναι παγκόσμια και είναι συνεπακόλουθο ενός «αόρατου εχθρού» που δεν γνωρίζει κανείς πότε θα εξαλειφθεί. Το 2013 είχαμε κατάρρευση των δημόσιων οικονομικών και του χρηματοπιστωτικού τομέα αλλά ο τουρισμός μας δεν επηρεάστηκε σημαντικά. Γνωρίζαμε ότι με πιστή εφαρμογή του μνημονίου θα τα καταφέρναμε. Δυστυχώς η κρίση τώρα είναι καθολική αφού αφορά όλους τους τομείς της οικονομίας και είναι και παγκόσμια άρα και η παγκόσμια οικονομία θα είναι σε βαθιά ύφεση. Εάν δεν ξεπεραστεί η πανδημία το συντομότερο δυνατόν τότε κάθε μέρα που περνά τα προβλήματα θα πολλαπλασιάζονται και ο χρόνος ανάκαμψης θα είναι πολύ μεγαλύτερος.
- Μπορείτε να συνδεθείτε με τον Γιάγκο Χατζηγιάννη στο Linkedin.
