Με αφορμή την παρατεταμένη προεκλογική περίοδο που βιώνουμε και τις παρελκόμενες επικοινωνιακές της τακτικές, θα ήθελα να επαναθέσω το θεμελιώδες ερώτημα: «Τι είναι ηγέτης, τι μη ηγέτης και τι ανάμεσά τους;»
Του Δρος. Χάρης Φ. Σοφοκλέους (PhD)
Λέκτορας Επικοινωνίας, Ερευνητής
Διευθυντής Έρευνας και Marketing της Strategico Consulting Group
Με μια απλή θεώρηση, «Ηγέτης είναι το άτομο που ασκεί επιρροή πάνω σε άλλους ανθρώπους, κερδίζει την εμπιστοσύνη τους (καθ’ οιονδήποτε τρόπο) και τους έλκει να τον ακολουθούν εθελοντικά και πρόθυμα». Έπειτα όμως από μια δεύτερη ανάγνωση προκύπτει ότι: «Ο ιδανικός ηγέτης είναι αυτός που αμφισβητεί το κατεστημένο και μέσω οράματος και αξιών εμπνέει και οδηγεί αναλόγως, τους ανθρώπους, τους οργανισμούς ή τους λαούς σε πρόοδο, κάνοντας ουσιαστικές τομές και αφήνοντας ως παρακαταθήκη ένα άρτιο ηγετικό πλαίσιο, υποδομές και προοπτικές συνέχειας». Περαιτέρω, ο Douglas McGregor ανέπτυξε δύο θεμελιώδεις ηγετικές κατευθύνσεις: Τη Θεωρία «Χ» και τη Θεωρία «Ψ».
Σε γενικές γραμμές η θεωρία «Χ» εδράζεται στο γεγονός ότι οι τα «υπό ηγεσία» σύνολα, διεκδικούν υπέρμετρα τα δικαιώματά τους, ενώ πλημμελούν όσον αφορά τις ευθύνες τους και παράλληλα είναι παθητικοί και οκνηροί αποδέκτες χειραγώγησης. Αντιθέτως, η θεωρία «Ψ» εδράζεται στο γεγονός ότι τα «υπό ηγεσία» σύνολα κατανοούν τόσο τις ευθύνες όσο και τα δικαιώματά τους και δύνανται να επηρεάσουν την «ηγετική κατεύθυνση». Η θεωρία του McGregor βασίστηκε στην ιεραρχία των αναγκών του Maslow. Συγκεκριμένα, ομαδοποίησε την ιεραρχία του Maslow σε ανάγκες «κατώτερης τάξης» (Θεωρία «X») και ανάγκες «υψηλότερης τάξης» (Θεωρία «Ψ»). Επιγραμματικά, αυτό που προκύπτει από επιπλέον θεωρίες, όπως π.χ. αυτές του Vroom, του Likert, των Hersey και Blanchard και άλλων, είναι ότι δεν υπάρχει για όλες τις περιπτώσεις ένα κατάλληλο ηγετικό πρότυπο, αλλά αυτό εξαρτάται κυρίως από την ωριμότητα και τις αξίες των «υποτελών» του ηγέτη, τη φύση του έργου και των αποφάσεων.
Κατ’ αυτό τον τρόπο αποδεικνύεται ότι αρκετοί κύπριοι «ευδόκιμοι ηγέτες», προκύπτουν ιδανικοί ηγέτες με βάση τη Θεωρία X. Δηλαδή προκύπτουν ιδανικοί να ηγηθούν ενός συνόλου που παρακινείται και χειραγωγείται από ανάγκες «κατώτερης τάξης», όπως π.χ., ατομικό συμφέρον, μικροπολιτικό όφελος, κατάχρηση εξουσίας, «συσπειρωτικά» και «οπαδικά» πολωτικά σύνδρομα, κ.λπ.
Την ίδια ώρα αντιστοίχως προκύπτουν εντελώς ανίκανοι να ηγηθούν με βάση τη Θεωρία Ψ. Δηλαδή, αδυνατούν να επιβληθούν σε σύνολα τα οποία «ρυμουλκούνται» από ανάγκες «υψηλότερης τάξης» όπως π.χ.: Το συλλογικό συμφέρον, το αειφόρο μέλλον και η αξιοπρέπεια των επόμενων γενεών.
Ο καθένας λοιπόν επιλέγει τον ηγέτη που τον εκφράζει. Κατ’ αυτό τον τρόπο, γίνεται σαφές το γεγονός ότι κατά κανόνα αναδεικνύονται ηγέτες αντάξιοι των οραμάτων και των αξιών των εκλογέων τους. Κατ’ επέκταση, το ηγετικό ήθος και ύφος αντανακλά το κυρίαρχο ηθικό και κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι ενός λαού…
